دسته بندی تمامی زبان های دنیا

دسته بندی زبان های دنیا در علوم مختلف با توجه به کاراکتر های متفاوتی صورت می گیرد، با این حال اگر بخواهیم تفاوت لهجه و گویش، مساحت و وسعت زبان را در نظر بگیریم می‌ توان گفت سه تا پنج هزار نوع زبان در سطح زمین وجود دارد. هر چند این آمار در برخی از منابع تا شش هزار زبان نیز ذکر شده است.

مهمترین طبقه بندی صورت گرفته در عرصه زبان ‌شناسی جهت دسته بندی انواع زبان های دنیا با توجه به کاراکترهای زیر می باشد:

• طبقه بندی منطقه ای یا جغرافیایی که توصیف کننده مرزهای توزیع زبان می باشد.
• طبقه بندی عملکردی که مبتنی بر زمینه های استفاده از زبان در عرصه های مختلفی همچون فرهنگی، دیپلماتیک، آموزشی و غیره است.
• طبقه ‌بندی مورفولوژیکی
• طبقه بندی تبارشناسی

دو مورد اخیر مهم ترین دسته بندی صورت گرفته در عرصه زبان شناسی هستند. در این مقاله تمرکز خود را بر تعریف و تشریح دو مورد اخیر و همچنین معرفی فهرست های معتبر در عصر حاضر معطوف داشته ایم.

دسته‌بندی مورفولوژیکی به چه معناست؟

دسته بندی زبان در طبقه بندی مورفولوژیکی با توجه به ساختار آنها صورت می‌گیرد. در این دسته ‌بندی هیچ گونه توجهی به ساختار ژنتیکی و مکانی زبان نمی شود. این نوع از دسته بندی زبان های جهان، به دنبال بررسی تشابهات و تفاوت های زبان در یک منطقه و دیگر مناطق جهان است که تمرکز خود را به نوع شناسی زبان های مشابه اختصاص داده است.

دسته بندی تایپولوژیکی زبان ها به عنوان یک مجموعه گسترده تر از عوامل مورفولوژیکی، علاوه بر نوع شناسی زبان، واج شناسی، نحو و معناشناسی را نیز مورد پوشش قرار داده است. بسیاری از زبان شناسان دسته بندی مورفولوژیکی را جهت بررسی ساختار زبان کافی می دانند و آن را نسبت به تایپولوژیک زبان مرجه تر می دانند.

دسته بندی زبان بر حسب نوع شناسی

دسته بندی زبان بر حسب نوع شناسی با توجه به عوامل زیر بررسی می گردد:

• نوع جداکننده یا آمورف: این دسته بندی به عنوان مثال در زبان هایی همچون چینی باستان و ویتنام صورت می‌گیرد و به کلمات تغییرناپذیر با اهمیت بسیار زیاد قواعد زبان اشاره دارد.
• نوع آگلوتیناسیون: زبان هایی همچون زبان فینو-اوریک، ترکی و بانتو در این دسته بندی قرار می گیرند. این دسته ‌بندی با توجه به سیستم توسعه یافته پیوندهای منحصر به فرد چندین زبان، بدون توجه به قواعد دستوری و بدون توجه به مرزهای جغرافیایی صورت می پذیرد.

بررسی زبان های مصنوعی و سلسله شناسی زبان از مهم ترین دسته بندی های صورت گرفته در نوع شناسی زبان است.

بررسی زبان های مصنوعی

زبان هایی همچون زبان هند و اروپایی بهترین مثال ممکن در این زمینه است. زبان سانسکریت، یونان باستان، لاتین، گوتیک و اسلاویای قدیمی به عنوان زبان های باستان و زبان لیتوانیایی، آلمانی و روسی به عنوان زبان های مدرن در این دسته قرار می‌گیرند.

زبان عربی نیز در زمره زبان های مصنوعی قرار می گیرد زیرا قواعد دستوری آنها در تمامی کلمات اجرا می‌شود. پدیده تحلیل زبان در زبان های مصنوعی بسیار حائز اهمیت است. در این خصوص زبان هایی مانند زبان ترکی و فنلاندی یک سیستم تحلیلی کامل دارند. زبان آلمانی هر چند دارای یک سیستم تحلیلی است اما با توجه به کاراکتر های دیگر در دسته زبان های سنتیستی قرار می گیرد.

طبقه بندی زبان بر حسب سلسله های تاریخی

طبقه بندی زبان با توجه به روش مقایسه ای تاریخی، مبتنی بر ژنتیک، نشانه های خویشاوندی، خاستگاه های مشترک و مواردی از این قبیل است. این طبقه ‌بندی در قرن نوزدهم مورد تایید واقع شده است و در نتیجه مقایسه زبان های جهان بر اساس مطالعات تاریخی صورت گرفته است.

در این شیوه، برخی از ارکان زبان و واژگان خاص دچار تغییر و تحول اساسی نشده اند؛ به عنوان مثال می‌توان به ضمائر، اسامی برخی از قسمت‌های بدن، کلماتی همچون آب، آتش، خورشید، خاک و مواردی از این قبیل به همراه معانی آنها اشاره کرد. این شیوه که به عنوان آواشناسی تاریخی تطبیقی نام گرفته است مبتنی بر بررسی قوانین سختگیرانه زبان است.

ارتباط زبان های جهان در طبقه بندی سلسله شناسی

ارتباط برخی از خانواده های زبان در طول تاریخ با یکدیگر و به صورت انکار ناپذیر در روش مقایسه ای تاریخی زبان پذیرفته شده است به عنوان مثال می‌توان به ارتباط زبان هند و اروپایی در دهه ۶۰، اورالیک، ترکی، مغولی، مانچو، درودیان و کاردلین در قرن بیستم و تحت عنوان خانواده نوستاتیک اشاره کرد.

محدودیت های طبقه بندی زبان بر اساس مورفولوژی

این کاراکتر در زبان شناسی نمی تواند عامل نهایی تقسیم بندی زبان باشد چرا که با عدم توانایی منعکس کردن تمامی خصوصیات یک زبان و ساختار آن مواجه است. این محدودیت مهمترین عامل دسته بندی زبان بر حسب تبارشناسی در چند قرن گذشته بوده است. تبارشناسی یکی از کامل ترین دسته بندی های صورت گرفته در خانواده های زبان در سراسر جهان را ارائه نموده است. در ادامه با بررسی این شیوه طبقه ‌بندی زبان با ما همراه باشید.

طبقه بندی تبارشناسی زبان ها با توجه به بررسی وضعیت ژنتیکی خانواده های زبان در سطح جهان است و این طبقه بندی را به شیوه شجره نامه زبان ها ارائه می کند. در این طبقه بندی موضوعی با عنوان زبان مادر نیز مطرح می گردد و ارتباط زبان ها در نقاط مختلف جهان را با توجه به منابع مشترک مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد.

در این شیوه از دسته بندی زبان های جهان، ارکان آن همانند اعضای یک خانواده گسترده معرفی می شوند که هر یک دارای ویژگی های منحصر به فرد و در عین حال مرتبط با بخش های دیگر است. مهمترین علت تمایز طبقه بندی زبان ها بر حسب تبارشناسی امکان ارائه یک دسته بندی مطلق است.

خانواده های زبان در سلسله شناسی تاریخی

هر کدام از دسته های ذیل به عنوان یک خانواده زبان در دسته بندی مورد نظر معرفی شده اند. این دسته بندی ها عبارتند از:

• زبان هند و اروپایی
• زبان مجارستان، نروژ و سیبری غربی
• زبان سیبری و خاور دور
• زبان چو کوکا، کامچاتکا
• زبان چوکوتکا، آلاسکا، کانادا، گرینلند، جزایر آلوتی
• زبان داغستان، جمهوری آذربایجان، جورجیا، ترکیه
• زبان هندوچین، چین جنوبی
• زبان آسیای جنوب شرقی و آسیای جنوبی
• زبان اندونزی، فیلیپین
• زبان های شبه قاره آسیای جنوبی، زبان گینه نو و برخی جزایر اقیانوس آرام
• زبان افریقای شمالی و افریقای جنوبی
• زبان امریکای مرکزی و امریکای جنوبی

دسته بندی زبان های دنیا در قرن بیست و یکم

در یک فهرست علمی و معتبر، زبان های جهان در قرن بیست و یکم با توجه به فرصت های ذیل دسته بندی شده اند. این فرصت‌ها عبارتند از:

• فهرست زبان های جهان به ترتیب حروف الفبا در ایران و بر حسب مورد در دیگر کشورهای جهان
• فهرست خانواده های زبانی
• فهرست زبان ها بر پایه جمعیت سخنگویان بومی
• فهرست زبان ها بر پایه مجموعه تعداد سخنوران
• فهرست زبان های در معرض خطر انقراض
• فهرست سامانه های نوشتاری
• فهرست کشورهای انگلیسی زبان
• فهرست زبان های ترکی
• فهرست زبان های جهان بر حسب فهم متقابل

در این میان فهرست خانواده های زبانی، فهرست زبان ها بر پایه جمعیت سخنگویان بومی، فهرست زبان ها بر پایه مجموعه تعداد سخنوران و فهرست کشورهای انگلیسی ‌زبان از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.

فهرست خانواده های زبانی اصلی

بر اساس این فهرست، دسته بندی زبان های جهانی در ۱۴ رده متوالی صورت گرفته است که عبارتند از:

1. زبان های نیجر،کنگویی
2. زبان های استرونزیایی
3. زبان های ماورای گینه نو
4. زبان های چینی-تبتی
5. زبان های هند و اروپایی
6. زبان ‌های بومی استرالیا
7. زبان ‌های آفروآسیایی
8. زبان‌های نیلی-صحرایی
9. زبان های اوتومانگویین
10. زبان های استرا-آسیایی
11. زبان های ولتا کنگو
12. زبان های تایکادی
13. زبان‌ های دراویدی
14. زبان های توپیایی

فهرست زبان ها بر پایه جمعیت سخنگویان بومی

بر طبق این فهرست زبان هایی که در رتبه های اول تا دهم قرار دارند عبارتند از:

• زبان ماندارین که متعلق به خانواده های چینی-تبتی و چینی است.
• زبان اسپانیایی که متعلق به خانواده هندواروپایی-رومی است.
• زبان انگلیسی که متعلق به خانواده هند و اروپایی-ژرمنی است.
• زبان هندی و اردو که متعلق به خانواده هند و اروپایی-هندی است.
• زبان عربی که متعلق به خانواده افریقایی-آسیایی-سامی است.
• زبان بنگالی که متعلق به خانواده هند و اروپایی-هندی است.
• زبان پرتغالی که متعلق به خانواده هند و اروپایی-رومی است.
• خانواده‌ زبان روسی که متعلق به خانواده هند و اروپایی-اسلامی است.
• زبان ژاپنی که متعلق به خانواده ژاپنی است.
• زبان پنجابی که متعلق به خانواده هند و اروپایی-پنجابی است.

فهرست زبان ها بر پایه مجموعه تعداد سخنوران در سطح جهان

بر اساس تخمین موسسه کریستال ۱۵ زبان پرکاربرد دنیا عبارتند از:

1. ماندارین
2. انگلیسی
3. اسپانیایی
4. هندی
5. روسی
6. عربی
7. پرتغالی
8. بنگالی
9. فرانسوی
10. مالایی
11. آلمانی
12. ژاپنی
13. فارسی
14. اردو
15. پنجابی

فهرست کشورهای انگلیسی زبان

اگر بخواهیم مهمترین فهرست ارائه شده در خصوص دسته بندی زبان را معرفی کنیم می توانیم به فهرست کشورهای انگلیسی زبان و یا کشورهایی که انگلیسی را به عنوان زبان رسمی خود انتخاب کرده ‌اند اشاره کنیم. این کشورها بر حسب ترتیب حروف الفبا عبارتند از: آنتیگودا و باربودا، کشور باهاما، کشور باربادوس، کشور بلیز، کشور بوتسوانا، کشور بروندی، کامرون، کانادا، جزایر کوک، دومینیکا، ایالات فدرال، میکرونزی، فیجی، گامبیا، غنا، گرنادا، گویان، هند، جمهوری ایرلند، جامائیکا، کنیا، کیریباتی، لسوتو، لیبریا، مالاوی، مالت، جزایر مارشال، موریس، نامیبیا، نائورو، نیجریه، نیو وی، پاکستان،پالائو، پاپوآ گینه نو، فیلیپین، رواندا، سنت کیتس، ونویس سنت، لوسیا، سنت وینسنت، گرنادینها، ساموا، سیشل، سیرالئون، سنگاپور، جزایر سلیمان، آفریقای جنوبی، سودان جنوبی، سودان، تانزانیا، تونگا و زیمبابوه.

زبان انگلیسی در کشورهای زیر به صورت دفاکتو می باشد؛ بدین معنا که زبان انگلیسی زبان اصلی و زبان رسمی است. این کشورها عبارتند از: استرالیا، نیوزلند، بریتانیا، ایالات متحده آمریکا.

کشور های ذیل زبان انگلیسی در آنها به صورت دفاکتو است ولی زبان اصلی نیست. این کشورها عبارتند از: بحرین، بنگلادش، قبرس، اریتره، اتیوپی، اسرائیل، اردن، کویت، مالزی، قطر، سریلانکا، امارات متحده عربی.

فهرست زبان بر اساس فهم متقابل

این شیوه زبان شناسی یکی از جدیدترین و مدرن ترین فهرست های طبقه بندی زبان در رابطه با زبان ها و گویش های مختلف بوده و به درک متقابل سخنوران دو زبان متفاوت از گویش یکدیگر به علت تشابهات ژنتیکی، تبارشناسی و ساختاری زبان اشاره دارد. اغلب مولفه‌ های زبانشناسی اجتماعی در این بخش قرار می گیرند. این فهرست دارای زیر مجموعه های ذیل می باشد:

• زنجیره ای
• گویشی
• زبان میانجی
• چند زبانی
• زبان معیار

اهمیت دسته بندی تمامی زبان های جهان

دسته بندی زبان های جهان به افراد در زمینه یادگیری مهم ترین زبان ممکن کمک می کند؛ به عنوان مثال اهمیت فهرست بندی کشور هایی که به زبان انگلیسی صحبت می کنند به افراد کمک می‌کند تا جهت پیشبرد اهداف اقتصادی، تجاری، تحصیلی و حتی زندگی و اقامت در یک کشور نوع زبان را انتخاب کنند.

اهمیت زبان انگلیسی با توجه به فهرست های یاد شده به حدی زیاد است که بسیاری از افراد بدون توجه به چنین مقالاتی این زبان را به عنوان زبان دوم خود انتخاب می کنند. با این حال مطالعه این مقاله و مقالاتی از این دست به افراد در زمینه‌ علت انتخاب یک زبان و علت انتخاب آن توسط اغلب مردم جهان کمک بسیاری می‌کند.

محدودیت های دسته بندی تمامی زبان های دنیا

دسته بندی نمودن انواع زبان ها و گویش هایی که در سطح جهان وجود دارد سابقه چندانی ندارد و بهتر است بگوییم که تاکنون مطالعات علمی چندانی نیز بر روی آن صورت نگرفته است البته می‌توان به محدودیت های بسیاری که در این زمینه وجود دارد نیز اشاره کرد چرا که زبان شناسی یک علم متفاوت و خاص بوده و بررسی تمامی زوایای آن در دوره‌ های تاریخی و در عصر حاضر فرصت بسیار زیادی را می طلبد.

مطالعه تمامی متون تاریخی و متون معاصر در خصوص زبان شناسی با دشواری‌ های بسیاری همراه بوده و باید بگویم دسته بندی های صورت گرفته تا کنون نتوانسته است یک نظم کاملاً دقیق و اصولی در این زمینه ایجاد کند. به نظر می‌ رسد باید از دسته بندی های جزئی تری برای تقسیم بندی آن ها استفاده شود.